دین گرایی شدید و افراطی در دولت عثمانی مردم را پذیرای فضای دین گریزی در دولت آتاتورک کرد.
رضا شاه هم محصول تندروی های مذهبی و دینی دورۀ قاجاریه بود که به خصوص پس از ناصرالدین شاه پدید آمد. (رسول جعفریان)
عکس این داستان هم صادق است. تفریط در کشورهای عربی، سبب ظهور جریان های افراطی؛ مانند القاعده و داعش به نام دین و احیای سنت سلف شد.
این نشان می دهد در هر افراط و تفریطی به طور طبیعی باید منتظر طرف مقابلش بود.
با این معادله، در پس این جریان افراطی اسلامی که به نام داعش و غیره به راه افتاده است موجی از تفریط گرایی به نام لیبرالیسم و آزادی خواهی و مانند آن آماده ظهور است؛ نشانه اش هم در مصر هویدا شد. در مصری که با بیداری اسلامی کار به دست اسلام گرایان افراطی افتاد در فاصله کوتاهی مردم با سی سی کنار آمدند و امروز حکم اعدام مرسی تایید شد.
به این گردونۀ تاریخی باید به چشم عبرت نگریست.
کانال تلگرام : 
ویار تکلم