گاهی بجای اصل متن که حکایتِ سخن معصوم ع است برداشت راوی یا ناقل، روایت تلقی شده و دهان به دهان می چرخد. گاه از این برداشت به نام حدیث اهل بیت ع، استفاده هایی می شود که ارتباطی به ایشان ندارد.

برای نمونه:

این عبارت به نام حدیث بسیار مشهور است که «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء»

اما با یک جستجوی ساده روشن می شود که چنین روایتی از اساس وجود ندارد.

آنچه هست روایت ترجیح مداد علما بر دماء شهدا در ترازوی قیامت است (فقیه، 4/399)

مرحوم غفاری در شرح این روایت می نویسد:

این روایت، مرکب را بر خون برتری نمی دهد؛ بلکه از حقیقتی خبر می دهد که آن این است

جوهرهایی که به وسیلۀ آن، علوم و معارف، نوشته و در مسیر دعوت به توحید و پذیرش دین حق تعالی منتشر شده اند در مقایسه با خونی که در این راه ریخته شده است از نظر حجم، برتر و از نظر وزن سنگین تر است.

یعنی در نشر دین حق، علم و دانش بیش از نثار خون،تاثیرگذار بوده است

بعد می نویسد: این معنا کجا و معنای نقل شده [: برداشت شده] کجا (ر.ک به دراسات فی علم الدرایه ، مقاله دوم)

آنچه به نظر اینجانب در توضیح سخن ایشان می رسد این است:

معنای برداشت: مداد علما فی نفسه و به طور مطلق، برتر از دماء شهداست عندالله؛ در هر مکان و هر زمانی و در هر شرایطی ولو تاثیر گذار هم نباشد.

معنای متن اصلی: در قیامت روشن می شود که در نهایت، در گسترش فرهنگ دین، تلاش علمی علما تاثیرگذارتر از جانبازی رزمندگان بوده است.

نمونه های دیگری هم ایشان نقل می کند مانند:

عدم جواز وقف بر مسجد (فقیه، 1/238) که با توجه به روایت دیگر (همان، 4/251) معلوم می شود عدم جواز برداشت نادرست خود راوی بوده است.

یا عبارت مشهور «النکاح سنتی فمن رغب عن سنتی فلیس منی» که اولا چنین روایتی نداریم. ثانیا با توجه به اصل روایت (کافی؛ 5/496) مراد از این نکاح، ارتباط زناشویی است نه ازدواج (پیشگر).

جالب تر، روایت بریدن قسمتهای نجس شده بدن در دوره یهود پیش از اسلام (تهذیب، 1/356) است که ظاهرِ دور از باور و حتی امکان آن، محدثان و شارحان را با چالش جدی روبرو کرده است.

با توجه به روایتی در تفسیر قمی (1/242) معلوم می شود که بریدن قسمت نجس شده از بدن، برداشت راوی بوده و مراد، قطع ارتباط مردم از آن شخص بوده است.

کانال تلگرام :