تزاحم وقتی است که مکلف بین انجام حداقل دو تکلیف گرفتار می شود به گونه ای انجام هر دو آنها با هم امکان پذیر نیست(ر.ک به فرهنگ فقه، 2/456)؛ مانند زمانی که نامحرمی در حال غرق شدن است و امر دایر بین نجات جان او با لمس حرام و ترک لمس او و غرق شدن اوست. در اینجا قاعده ای وجود دارد به نام ترجیح اهم بر مهم که به حکم این قاعده، وظیفه، نجات آن نامحرم است.
درباره حج نیز فرموده اند:
اگر رفتن به حج، موجب انجام حرام یا ترک واجب شود باید اهمیت هر کدام لحاظ شود، اگر حج اهمیتش بیشتر باشد، باید انجام؛ وگرنه «باید ترک شود». (مناسک، ص16)

به نظر می رسد داستان حج امروز ما بیشتر از این باب است نه از باب نبود استطاعت طریقی(بسته بودن راه)؛ چرا که حج امروز با حداقل دو اصلی که اسلام، ما را به رعایت آن فرمان داده متزاحم گشته است: اصل عزت، اصل حرمت (محترم بودن جان و مال و آبروی مؤمن).

آنچه امروز حاکمان سعودی به دنبال آنند تا با قبولِ ما، راه حج بر ما بگشایند زیر پا گذاشتن اصل عزتی است که بالاتر از قانون اساسی و اصول سیاست خارجه، قرآن کریم در کنار خدا و رسول(صلی الله علیه و آله) سندش را به نام ما مؤمنین زده است:
لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنینَ : عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است. (منافقون:8)
عزت همان است که سیدالشهداء(علیه السلام) «سر» داد تا آن را از دست ندهد و اگر فرمود: هیهات منا الذلة (احتجاج، 2/300) برای آن بود تا درسی بشود برای ما که تحت هیچ شرایطی تن به ذلت ندهیم.
پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) با تاکید بر اینکه ذلت پذیری برابر است با خروج از مسیر اهل بیت(علیهم السلام) فرمود: هر که آزادانه، خوارى (ذلت) را بپذیرد، از ما خاندان نیست.(تحف العقول، ص58)

مزدوران سعودی به دنبال آنند که حج را به قیمت هتک حرمت و کرامتمان با ما حساب کنند؛ همان حرمتی که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آن را بالاتر از همین کعبه معرفی کرد.

ابن عباس نقل می کند: پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) به کعبه نگریست و فرمود: آفرین بر تو خانه! چه بزرگى تو و چه بزرگ است حرمت تو! [امّا] به خدا سوگند که مؤمن نزد خداوند، با حرمت تر از توست؛ زیرا خداى تعالى از تو تنها یک چیز را حرام کرد و از مؤمن، سه چیز را: مالش را، جانش را، و گمان بد بردن به او را. (تنبیه الخواطر،1/52) 

بر کسی پوشیده نیست که امروز وجوب حج با وجوب حفظ عزت و حرمت ما تزاحم پیدا کرده است. بر ماست تا اهم را یافته آن را بر مهم مقدم کنیم. اگر مصلحت ناگفته و از دید ما پوشیده ای در کار نباشد سخن و سیر عملی اهل بیت(علیهم السلام) که معلمان حقیقی دین خدا هستند به ما می گوید بی تردید حفظ عزت و حرمت بر انجام حج ترجیح دارد و باید حج با ذلت و هتک حرمت را کنار گذاشت.

این را هم باید دانست که وقتی مسأله با ترجیح «اهم» حل شد باید «مهم» را ترک و به انجام «اهم» قیام کرد برای همین دربار حج فرموده اند:
اگر رفتن به حج، موجب انجام حرام یا ترک واجب شود باید اهمیت هر کدام لحاظ شود، اگر حج اهمیتش بیشتر باشد، باید انجام؛ و گرنه «باید ترک شود». (مناسک، ص16)

منتشر شده در تبیان

کانال تلگرام :