معنای واژگان را باید در همان عصری کاوید که این واژه به استخدام درآمده است و اینکه این واژه تا چه اندازه مؤدبانه است را هم باید مطابق فرهنگ آن دوره ارزیابی کرد و با فهم و درک آن دوره واژگان را از این جهت بررسی کرد.

این که در قرآن واژه «فرج» برای شرمگاه زنان به کار رفته است نمونه ای از این موضوع است که بی توجهی به فضای استعمال و فهم مردم آن دوره از این واژه، سبب شده تا عده ای آن را به معنای صریح امروز گرفته و آن را با فرهنگ امروز ارزش گذاری کنند و در نهایت به قرآن خرده گرفته و یا در بهترین حالت از این به کار گیری قرآن تعجب کنند.

این ارزش گذاری متفاوت را می توان در آثار شاعران و ادیبان کهن در مقایسه با فرهنگ امروز مشاهده کرد. عبارتهایی که مولوی می آورد و داستهایی که او می گوید گاهی بر اساس فرهنگ امروز از شنیع ترین داستانهای نقل شده است؛ اما باید توجه داشت که این زشتی، از دید فرهنگ امروز است و نه فرهنگ رایج در زمان مولوی.

نمونه ای دیگر به حدود یک قرن گذشته می رسد:

میرزا علی هسته ای از منبرهای معروف ایران پیش از مرحوم فلسفی است. در جوانی و به سال 1331ق (1292 ش) به همراه پسر مرحوم آیت الله سید محمد کاظم یزدی به حج مشرف می شود. او در سفرنامه ای که می نویسد عباراتی دارد که برای فرهنگ امروز به قدری زشت است که به کار گیری آن از یک عالم دین دان از محالات است. او در سفرنامۀ خود می نویسد:

««... بیچاره ایرانی، فلک‌زده ایرانی، بخت و تخت برگشته ایرانی، یاللعجب وحشیان افریقا و جانواران هند و جاوه و سیاه‌چهره‌های زنگبار بی‌خاوه و جریمه به عزّت هرچه تمام‌تر بر محمل‌ها و شکدف‌ها از این راه عبور و صبح بیت‌الله می‌کنند و کسی را قدرت تعرّض و تکلّم با ایشان نیست و ایرانی بیچاره که تاج سیادتِ تمام اقوام و حمل بر فرق فرقدان‌سای خود از پنج‌هزار سال قبل گذاشته بود، امروز باید به این ذلّت، گرفتارِ این کون برهنه‌های بی‌ناموس بشود» (به سوی ام القری، رسول جعفریان)

پیداست که مراد از آن واژگان پایانی، ابراز نارحتی و انزجار از کسانی است که او و دیگر ایرانیان را رنجانده اند؛ ولی آیا بار معنایی و ارزشی که این واژگان در آن زمان داشته اند همانی است که امروز دارند؟

با توجه به شأن گویندۀ سخن به نظر می رسد که استعمال این کلمات در آن زمان زشتی و رکیک بودنی که امروز دارند را نداشته اند.

و این مخصوص آقا میزرا علی هسته ای و ملای رومی و قبل از آنها آیات و روایات نیست و بایستی زیبایی و زشتی معنای هر واژه را با توجه به فرهنگ رایج همان عصر ارزش گذاری کرد.