13 خرداد 1342 خورشیدی برابر با عاشورای 1383 قمری، امام خمینی در مدرسۀ فیضیه قم در سخنانی مهم و تاریخی، ضمن انتقاد شدید از رژیم پهلوی و اربابان آمریکایی و اسرائیلیِ شاه، پرده از جنایات طاغوت برداشت:
اسرائیل نمیخواهد در این مملکت دانشمند باشد؛ اسرائیل نمیخواهد در این مملکت قرآن باشد ... اى آقاى شاه! اى جناب شاه! من به تو نصیحت می‌کنم؛ دست بردار از این کارها ... .
دو روز بعد، یعنی در 15 خرداد 1342، در پی آن سخنرانی امام خمینی، مأموران رژیم پهلوی به خانه ایشان یورش برده و ایشان را دستگیر کردند. در پی دستگیری ایشان، موج گسترده‌ای از اعتراضات مردمی، تهران، به ویژه ورامین، قم و بسیاری از شهرهای دیگر را فراگرفت که با پاسخ خونین نیروهای رژیم طاغوت روبرو شد.
چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی در پیامی در 12 خرداد 1358، این روز را برای همیشه عزای عمومی اعلام کرد:
من روز 15 خرداد را براى همیشه عزاى عمومى اعلام می‌کنم.
گفتنی است: امام خمینی، در آن مقطع، تنها قصد اصلاح امور را داشت و هدفش برچیدن نظام شاهی نبود. این را می‌توان از لحن و متن خیرخواهانه او دانست.
این را هم بیفزایم: سخنرانی امام خمینی بر ضد کاپیتولاسیون (اى سران اسلام! به داد اسلام برسید ...) نزدیک به یک سال و نیم بعد، در 4 آبان 1343 خورشیدی انجام شد.
