امام محمدبن‌علی(ع)، ملقب به جواد، تقی و ابن‌الرضا است. برخلاف باور رایج که ولادت حضرت را 10 رجب می‌دانند آن حضرت در 15 ماه رمضان چشم به جهان گشود.
پنج سال از عمر شریفش می‌گذشت که پدرش امام رضا(ع) را به خراسان بردند. هفت سال و چند ماه داشت که پدر را به شهادت رساندند و او عهده‌دار امامت شد.
سال 211ه زمانی که حضرت 16 سال داشت مأمون او را از مدینه به بغداد فراخواند و دخترش اُم‌ّفضل را به ازدواج ایشان درآورد. حضرت، مدت کمی در بغداد ماند سپس به مدینه بازگشت.
دوران مأمون در سال 218ه به پایان رسید و برادرش، معتصم، بر سرکار آمد.
روزهای نخستِ محرمِ سال 220ه بود که معتصم، حضرت را به بغداد فراخواند و ایشان به همراه اُمّ فضل به سمت عراق حرکت کردند. رفتند که برگردند؛ بچه‌ها را نبردند.
دو روز مانده به پایان محرم، وارد بغداد شدند. حکومتیان، حدود ده ماه، حضرت را آنجا نگه داشتند.
معتصم به واسطۀ جعفر، پسر مأمون، اُمّ فضل را واداشت تا امام را به شهادت برساند. پس از صدور فرمان و قطعی کردن آن برای اینکه انگشت اتهام به سوی او دراز نشود دو هفته قبل از اجرایی‌شدن توطئه، بغداد را به مقصد سامراء ترک کرد و رفت. آن زن هم با انگوری مسموم، امام جواد(ع) را مسموم کرد به شهادت رساند.
نزدیک به دو ساعت از طلوع آفتاب یازدهم مرداد* گذشته بود که شهادت حضرت رخ داد، در جایی که حتی یک فرزند او نیز حضور نداشت.
جَاءَ أَبُو الْحَسَنِ مذعوراً (ذعر: خوّف) حَتَّى جَلَسَ فِی حِجْرِ أُمِّ‌موسی، عمة ابیه، فَقَالَتْ لَهُ: مَا لَکَ؟ فَقَالَ لَهَا: مَاتَ أَبِی وَ اللَّهِ السَّاعَةَ.
امام جواد(ع)در میان امامان(ع) کوتاه‌ترین عمر را داشت (195-220 ه) و در آخرین روز ماه ذی‌القعده در سن 25 سالگی به شهادت رسید.
پیکر پاکش را پس از تجهیز، در قبرستان قریشِ بغداد(کاظمین کنونی) پشت قبر جد گرامی‌اش امام کاظم(ع) به خاک سپردند.
اینکه مرحوم شیخ مفید (د. 413ق) می‌نویسد: «و قیل إنه مضى مسموما و لم یثبت بذلک عندی خبر فأشهد به» (الارشاد، 2/295) معنایش این است: گفته شده آن حضرت را با سَم به شهادت رساندند؛ اما من در این باره دلیلی که از نظر من، معتبر باشد نیافتم تا بر اساس آن، خبر یادشده را تأیید کنم. پس این سخن هرگز به معنای انکار شهادت امام جواد(ع) از سوی شیخ مفید(ره) نیست؛ بلکه این نوعی سکوت و عدم اظهار نظر در این باره است و نه انکار.
السلام علیک یا أبا جعفر محمد بن علی البَرّ التقی الإمام الوَفی؛ السلام علیک یا ولی الله؛ السلام علیک یا رحمة الله؛ السلام علیک ما بَقِیَتْ و بَقِیَ اللیلُ و النهار و رحمة الله و برکاته.
_____________________________
* ... این روز به محاسبه نجومی برابر با یازدهم مرداد سال 214 خورشیدی (11/5/214)، مطابق با دوم اوت 835 میلادی است(زمانی قمشه ای، کتاب هیئت و نجوم اسلامی، ص341).
