شرح یک روایت تفسیری، درباره سبک زندگی اسلامی

امام رضا(ع) فرمود: خدای متعال به سه چیز، به شکلِ با هم، فرمان داده است: 

1. به نماز و زکات، دستور داده است (أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ)؛ پس هر که نماز بگزارد؛ ولی زکات ندهد، نمازش قبول نمی‌‏شود. 
2. به سپاسگزارى از خدا و پدر و مادر فرمان داده است (وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ ... أَنِ اشْکُرْ لی‏ وَ لِوالِدَیْکَ)؛ پس هر که سپاسگزار پدر و مادرش نباشد؛ خدا را هم سپاس نگفته است. 
3. به پروا از خدا و پیوند با خویشان، فرمان داده است (اتَّقُوا اللَّهَ الَّذی تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ)؛ پس هر که با خویشانش، پیوند نداشته باشد، از خدا هم پروا ندارد.

 

إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ بِثَلَاثَةٍ مَقْرُونٍ بِهَا ثَلَاثَةٌ أُخْرَى أَمَرَ بِالصَّلَاةِ وَ الزَّکَاةِ فَمَنْ صَلَّى وَ لَمْ یُزَکِّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلَاتُهُ وَ أَمَرَ بِالشُّکْرِ لَهُ وَ لِلْوَالِدَیْنِ فَمَنْ لَمْ یَشْکُرْ وَالِدَیْهِ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ وَ أَمَرَ بِاتِّقَاءِ اللَّهِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ فَمَنْ لَمْ یَصِلْ رَحِمَهُ لَمْ یَتَّقِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ (خصال ج1 ص156).

 

می‌گویم:

1. زکات در فرهنگ قرآن و روایات، به معنای هرگونه دادن مال در راه خدا به نیازمندگان و گرفتاران جامعه است. گرفتن زکات به معنای مصطلح آن، نیازمند قرینه است و چون اینجا چنین قرینه‌ای وجود ندارد؛ منظور از زکات، همان کمک مالی به نیازمندان است.

 

2. از روایت دانسته می‌شود: خدا نمازی را که با دستگیری از افتادگان جامعه همراه نباشد، قبول نمی‌کند.

 

3. قبول، غیر از صحیح است. نماز صحیح، نمازی است که طبق دستور شرع (رساله احکام) خوانده می‌شود و انسان را از عذاب بی‌نمازی می‌رهاند؛ ولی قبول، آن ارزشی است که نمازخوانده‌شده دارد. بر پایۀ این روایت، نمازِ بی‌کمک، نمازی صحیح؛ ولی کم‌ارزش است.

 

4. همان‌گونه که شکر خدای متعال هم به دل است، هم به زبان و هم به عمل (کافی، ج2، ص95، روایات 9 و 10)؛ همین رفتار را با پدر و مادر نیز باید داشت؛ از صمیم قلب و با گفتن و در عمل، نشان دهیم که قدردان زحمات آنها هستیم و سپاسگزار آنها. اگر کسی چنین نکرد؛ شکر خدا را هم به‌جا نیاورده است. کسی که شکر خدا نکند؛ مرتکب کفران نعمت شده است (ر.ک به کافی ج2 ص390). او یادش باشد که عذاب الهی، سهمگین است وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابی‏ لَشَدیدٌ.

 

5. برخی، با هدف رعایت تقوای بیشتر و رسیدن به معنویت بالاتر، با ارحام (بستگان نزدیک) خود رفت و آمد نمی‌کنند تا مبادا شبهه‌ناکی بخورند و ببینند و بشنود؛ خلاصه پیش خدا بسیار عزیز شوند؛ ولی این پنداری بیش نیست؛ چون این کار اگر به بریدن پیوند با ارحام بیانجامد؛ عینِ نافرمانی خدا است (نساء:1). روایت بالا هم می‌فرماید: با این کار، آن تقوایی که گمان می‌کنند دارند توهمی بیش نیست؛ یعنی خسارت محض.

 

کانال تلگرام : 

تفسیر آیۀ 122 سورۀ توبه

میان مفسران، در تفسیر آیۀ توبه:122، گفتگوست؛ برخی، خود به تنهایی برای آن چند احتمال داده‌اند. اینها نشان می‌دهد پیام آیه آن‌گونه که برخی پنداشته‌اند (فرمان به هجرت عده‌ای برای آموختن دین، و انذار مردم، به گاه بازگشت به سرزمین خود) چندان هم آفتابی نیست.  

 

با درنگ در معنای «لَولا» و نیز سیاق که منظور از «نَفْر» را به ما می‌شناساند می‌توان به معنا و پیام آید رسید.

الف. «لَولا» از حروف تَحضیض و تَندیم است که اگر بر سر فعل مضارع بیاید برای تَحضیض؛ یعنی تشویق به انجام آن کار است؛ مانند لولا تستغفرون؛ یعنی استغفار کنید. اگر بر سر فعل ماضی بیاید برای تَندیم؛ یعنی توبیخ و سرزنش برای ترک آن کار است؛ مانند لولا اجتهدتَ؛ یعنی چرا تلاش نکردی؟! (ر.ک به جامع الدروس العربیة، غلائینی، ص561)

ب. منظور از «نَفْر» که در اصل به معنای دورشدن است (مقاییس، ماده ن‌ف‌ر) به قرینۀ آیات 38، 39، 41 و 81 همین سوره، به معنای رفتن به جبهه نبرد است.

 

اکنون سراغ آیه می‌رویم:
ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ

 

با به‌کار بستن دو دانستۀ یادشده، معنای آیه این می‌شود:
همۀ مؤمنان راهی جبهه نشوند. چرا تنها عده‌ای از هر گروهِ شما مؤمنان، راهی جبهه نشدند تا عده‌ای بمانند و دین را آن‌گونه که باید بیاموزند تا وقتی، آنان که رفته‌اند بازگشتند ایشان با بیان آموزه‌های دین، آنها را انذار کنند.

 

پیام‌های آیه:
1. همواره باید عده‌ای دست از جهاد و کارهای اجرایی دیگر شسته، در حوزه بمانند و متمرکز در آموختن دین شوند؛ مگر در مواردی که حضور همه یا بخشی از این عده نیز لازم باشد.
2.  از «مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ» و «قَوْمَهُمْ» دانسته می‌شود در تبلیغ و بیان آموزه‌های دین، اولویت هر دانش‌آموخته‌ای اقوام و خویشان و بستگان و کسانی اند که با او، هم‌زبان و هم‌فرهنگ هستند.
3. انذار و تبشیر هر دو، رسالت پیامبران بوده است (بقره:213) و به پیروی از آنها، وظیفۀ دانش‌آموختگان حوزوی نیز همین است؛ اما از آنجا که برای عموم، کارایی انذار بیش از تبشیر است و با «لِیُنْذِرُوا» آن را برجسته کرده است.
4. آیه نمی‌گوید چرا یک عده نمی‌روند؛ می‌گوید چرا یک عده نمی‌مانند.
5. از آیه دانسته می‌شود این که حوزویان را به نام وظیفه و حضور در عرصه‌های گوناگون، درگیر کارهایی جز علمی و پژوهشی کنیم و در عمل، حوزه را از یک مرکز علمی قدرتمند و روزآمد و کارآمد، به یک تَنِ رنجور و نیمه‌جان و ناکارآمد بدل سازیم کاری نادرست است که مورد نهی خدای متعال در این آیه است.

 

کانال تلگرام : 

عریضه‌ای محضر زائران اربعین 1400

آقا و خانمی که امسال با رقم‌های چند میلیون تومانی راهی کربلا شدید؛ شما حتماً خدا و پیغمبر را قبول دارید و اصلاً برای همین چیزها پول درشت داده‌اید و بلیط سفر خریده‌اید. باورکنید راه را اشتباه می‌روید. قرآن را بردارید و سورۀ هل أتی را بخوانید؛ همان اولش نوشته است؛ تفسیرش را هم شنیده‌اید؛ که همین امام حسین(ع) غذایی را که سخت به آن محتاج بود داد تا آن بچه یتیم، آن ندار و آن نامسلمان، سر گرسنه بر زمین نگذارند.

اگر خبر ندارید در این مملکت چه می‌گذرد و رکود کرونا و بی‌کفایتی مسئولان چه بر سر قشر محروم و مظلوم آورده است؛ بیایید تا به شما کسانی را نشان دهم که نان به نسیه می‌برند. زنان آبروداری که برای سیرکردن بچه‌هایشان، باشرم حاضر به تن دادن هستند؛ این را خواربارفروش محله‌مان گفت.

اگر هم با این جملۀ تکراری که ما به نیازمندان، هم، کمک می‌کنیم درصدد دفاع از عملکرد خود هستید؛ عرض کنم: تا وقتی که گرسنه‌ای در کنار ما، در شهر و دیار ما هست و ما توان کمک به آن را داریم وظیفۀ کمک، سر جایش هست و نوبت به این مستحبات چند میلیونی نمی‌رسد؛ تازه اگر بتوان در چنین شرایطی، قائل به استحباب این زیارت شد.

خدا نگذرد از کسانی که ثواب را در تنها در زیارت، نشان دادند و یا برای مردم جا انداختند که هیچ کاری به اندازه زیارت و پیاده‌روی ثواب ندارد؛ حتی دستگیری از افتادگان؛ همان کاری که خود اهل‌بیت(ع) کردند.

دین‌دانی چیزی است و دین‌فهمی چیزی دیگر.  

 

کانال تلگرام : 

تأثیر کارهای خوب و بد در یکدیگر

موضوع احباط، تکفیر و تبدیل عمل، از موضوعات شگفت‌آور و البته بحث‌برانگیز قرآنی است. اگر دوستدار این موضوع هستید می‌توانید آن را در تفسیر آیه 217 بقره ببینید.
بیان همراه با دسته‌بندی حضرت آیت‌الله جوادی آملی در این باره بسیار خوب و راهگشاست که چکیدۀ آن را اینجا تقدیم می‌کنم.

از آیات قرآن‌کریم بر می‌آید که اعمال انسانها به چند گونه در یکدیگر اثرگذار هستند؛ حسنات و سیئات کلی، آثر کلی دارند و حسنات و سیئات جزئی، آثار جزئی. بر این پایه ما دو دسته آیه داریم:

دسته اول. ایمان، زنده‌شدن است و کفر، مُردن؛ اگر کافری ایمان بیاورد، گویا مرده‌ای زنده شده است و اگر مؤمنی کافر شود، گویا زنده‌ای مرده است. کفر (آل‌عمران:21و22)، ارتداد (بقره:217)، شرک (زمر65) و نفاق (احزاب:19) همۀ کارهای نیک گذشته را از ریشه می‌خشکاند و انسان تا توبه نکند و اسلام نیاورد، آن نقص و عیب، ترمیم نمی‌شود، چنان که توبه و اسلام (زمر:53و54) همۀ کارهای بد و آسیبها را از ریشه می‌سوزاند و زمینه رشد را فراهم می‌کند.

دسته دوم. حسنات و سیئات جزئی هم آثار جزئی بر یکدیگر دارند که گاهی به صورت حبط (نابود کردن) است و زمانی به صورت تکفیر (پوشاندن) و گاهی به صورت تبدیل (دگرگون ساختن). این دسته خود سه شاخه می‌شوند:

1. برخی گناهان پاره‌ای از کارهای نیک را نابود می‌کنند؛ مانند: گناه برخورد نامناسب با پیامبر اکرم (ص)  که اگر مؤمنان با آن حضرت برخورد نامناسبی داشته باشند (حجرات:2)، بعضی کارهای نیک آنان باطل می‌شود، چون اگر همۀ اعمالشان حبط شود، دیگر مؤمن نخواهند بود.
2. برخی حسنات و طاعات، پاره‌ای گناهان را محو و نابود می‌سازند؛ مانند: برپا داشتن نمازهای شبانه‌روزی (هود:114)، اجتناب از گناهان بزرگ (نساء:13، نجم:32).
3. برخی کارهای نیک، سیئات را به حسنات تبدیل می‌کنند؛ مانند توبه، ایمان و عمل صالح (فرقان:70).

ر.ک به تفسیر تسنیم ج1، ص614 تا 617

 

کانال تلگرام :