چه نیازی به ماجرای غدیر بود؟

گرچه پیامبر پیشین، خبر از آمدن پیامبر پسین می‌دهد و ویژگی‌های او را به روشنی برای آیندگان بیان می‌کند (بقره:146)؛ ولی سند پیامبری یک نفر، معجزه‌ای است که نشان می‌دهد و به این ترتیب ثابت می‌کند که او یک پیامبر واقعی است (تجرید الاعتقاد، ص214)؛ ولی امام، راه شناختش از راه نَصّ است؛ یعنی پیامبر(ص) که راستی خودش با معجزه ثابت شده است می‌گوید که خدا برای پس از او، چه کسی را برای هدایت مردم، منصوب کرده است. برای همین نیاز بود تا مردم در جایی مانند غدیر خم، گرد هم بیایند تا پیامبر(ص) حکم خدا را در این باره به آنها ابلاغ کند.
امامان بعدی، یا به نص نبوی یا به نص امامی که راستی خودش با نص، ثابت شده است؛ شناخته می‌شوند. کرامت و کارهای شگفت‌آور، هیچکدام راه شناخت امام نیستند. این که برخی برای اثبات راستی و درستی یک امام، به کرامات و کارهای شگفت‌آور او (با فرض معتبربودن روایتش) استناد می‌کنند؛ راه درستی نیست.
برای همین است که مرحوم کلینی در کتاب گران‌سنگ کافی، برای اثبات امامت هر یک از امامان دوازده‌گانه، فصلی دارد که با این واژگان آغاز می‌شود: بابُ الإِشارةِ و النَّص، که در هر فصل، سخنی را که پیامبر یا امام پیشین مبنی بر امامت آن امام، گفته، آورده است. عنوان نخستین فصل این است: بابُ الإِشارةِ و النَّصِّ علَى أمیرِ المؤمنِینَ علیه‌السلام (کافی، ج1، ص292) که به همین شکل تا امام دوازدهم ادامه دارد.

 

 

شناخت امام، تنها از راه نَصّ ممکن است

لازمۀ امامت؛ یعنی نشستن بر مَسند هدایت مردم و تولیت دین، همانگونه که پیامبر(ص) بود، داشتن عصمت است؛ یعنی در امان‌بودن از هرگونه نادرستی در کار هدایت مردم، و چون این ویژگی (عصمت) چیزی نیست که با چشم دیده شود و یا با دقت عقلی کشف گردد؛ پس به ناچار باید امام را از راه نص؛ یعنی سخنی روشن به مردم شناساند. این کار را خدا در غدیر برای امام علی(ع) و به واسطۀ پیامبر(ص) و امام علی(ع) و به همین ترتیب برای امامان بعدی به روشنی انجام داد.

 

امام سجاد(ع) فرمود:
 امامِ باید معصوم باشد و عصمت چیزی نیست که در ظاهر فرد باشد تا مردم بتوانند با آن، او را بشناسند. از این رو، باید معصوم، با کلامی روشن به مردم شناسانده شود.
پرسیدند: یابن رسول اللَّه! معناى معصوم چیست؟ حضرت فرمود: معصوم کسى است که با چسبیدن به ریسمان الهی از هرگونه نادرستی در کار هدایت مردم در امان است. ریسمان الهی، همان قرآن است و این دو (امام و قرآن) تا روز قیامت از هم جدا نخواهند شد. امام به سوى‏ قرآن رهنمون می‌‏شود و قرآن به سوى امام. 

 الْإِمَامُ مِنَّا لَا یَکُونُ إِلَّا مَعْصُوماً وَ لَیْسَتِ الْعِصْمَةُ فِی ظَاهِرِ الْخِلْقَةِ فَیُعْرَفَ بِهَا وَ لِذَلِکَ لَا یَکُونُ إِلَّا مَنْصُوصاً فَقِیلَ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَا مَعْنَى الْمَعْصُومِ فَقَالَ هُوَ الْمُعْتَصِمُ بِحَبْلِ اللَّهِ وَ حَبْلُ اللَّهِ هُوَ الْقُرْآنُ لَا یَفْتَرِقَانِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ الْإِمَامُ یَهْدِی إِلَى الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ یَهْدِی إِلَى الْإِمَام‏ (معانی الأخبار، ص132).

 

گفتنی است: 
1. ضعف سندی این روایت با حمایت پُرتوان حدیث متواتر ثَقَلین از محتوای آن، نادیده گرفته شده، حکم به اعتبار این روایت می‌شود.
2. از این روایت دانسته می‌شود، امام معصوم، برخلاف باور برخی، ظاهری ویژه و ممتاز از مردم ندارد.

 

کانال تلگرام : 

 

برابری همه مردم در ثروت ملی

در حکومت عدل اسلامی، سهم همۀ مردم از بیت‌المال (ثروت ملی‌) برابر است و هیچ‌کس حتی نزدیک‌ترین فرد به مسئول حکومتی، حق ندارد ریالی بیش از دیگران بردارد یا به او داده شود؛ هر چند او در بدترین وضع اقتصادی به‌سر ببرد.
در این باره، ماجرای امام علی(ع) و برادرش عقیل، به روایت ابن‌ابی‌الحدید بسیار شنیدنی و تکان‌دهنده است:

 

معاویه به عقیل گفت: داستان آهن را نقل کن.
عقیل گفت: باشد. محتاج شدم و با گرسنگى شدیدى روبه‏‌رو گشتم. از او کمک خواستم؛ ولى نَمى از او نچکید. بچّه‏‌هایم را در حالى که سختى و گرسنگى در سیمایشان پیدا بود، جمع کردم و پیشش آوردم.
فرمود: شب بیا، چیزى به تو خواهم داد.
نزدش رفتم؛ در حالى که یکى از فرزندانم دستم را گرفته بود. به فرزندم گفت: بیرون برو. آن‏گاه به من گفت: پیش بیا.
دست دراز کردم. از شدت گرسنگى فکر کردم که کیسه است. دستم را روى آهنى گداخته گذاشتم. وقتى آن را گرفتم، رهایش کردم و چون گاو که از دست قصاب فریاد می‌‏زند، فریاد کشیدم. 
به من گفت: مادرت به عزایت بنشیند! این سوز از آهنى است که با آتش دنیا آن را داغ کرده‌‏ام. حالِ من و تو، فردا که با زنجیرى از جهنم کشیده شویم، چگونه خواهد بود؟
آن‏گاه این آیه را خواند: هنگامى که غُل‏ها در گردن‏هایشان افتاده‏ و با زنجیرها کشانده می‌‏شوند (غافر:71).
سپس افزود: لیس لکَ عندی فوقَ حقِّکَ الذی فَرَضَه اللهُ لکَ إلّا ما تَرى؛ فَانصَرِف إلى أهلِکَ؛  ‏
پیش من، بیش از حقى که خداوند براى تو واجب کرده، چیزى نیست، جز آنچه که دیدى. پس نزد خانواده‌‏ات برگرد (1).

 

فاصله از آنچه می‌بینیم تا آنچه باید باشد بسیار است؛ ولی شدنی است؛ کار دشواری هم نیست. همین که مسئول حکومتی بداند و باور کند این دارایی مردم است که به امانت در دست اوست و او حق ندارد به صدهزار بهانه، این را برای خود بردارد و یا به نزدیکانش بدهد و اگر برداشت و یا داد در واقع به قطعۀ گداخته‌ای از جهنم دست زده است؛ ریالی از ثروت ملی را به ستم، مال خود یا بذل و بخشش نخواهد کرد (2).

 

1. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج11، ص253؛ نیز نهج البلاغه، خطبه 224.
2. بیشتر، بنگرید به سخنرانی آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با مردم تبریز، 1396/11/29و تفسیر آیۀ 10 سورۀ نساء.

 

کانال تلگرام : 

ویژگی‌های یک مسئول در حکومت اسلامی

نامۀ امام علی(ع) به مالک اشتر، بی‌گمان نشان‌دهندۀ ویژگی‌های یک مسئول بلندپایه در حکومت اسلامی است. نگاهی گذرا به چکیدۀ آن، ما را در ارزیابی عملکرد مسئولان کنونی و نیز انتخاب مسئولان آینده کمک می‌کند.

 

1. چهار وظیفۀ اصلی: رسیدگى کامل به جمع‌‏آورى مالیات؛ پیکار با دشمنان؛ اصلاح مردم و آبادى سرزمین.
2. رعایت تقوا پیش از هر چیز.
3. مبارزه با هواى نفس.
4. توجه به موقعیت محل مأموریت.
5. اجتناب از بخل.
6. تلاش براى جلب رضایت مردم.
7. پرهیز از سرکشى در برابر فرمان‏هاى الهى.
8. پرهیز از کبر و غرور ناشى از مقام.
9. رعایت عدل و انصاف و پرهیز از هرگونه ظلم و ستم در هر حال.
10. جلب رضایت عامه؛ نه خواص.
11. پرهیز از سخن‌‏چینان و تلاش در عیب‌‌‌‌‌‌‌‏پوشى مردم.
12. مشورت در کارها و پرهیز از مشورت با افراد بخیل، ترسو و دنیاپرست.
13. کنار گذاشتن ستمگران پیشین و ارتباط داشتن با انسان‌های پاک و با ایمان.
14. تشویق نیکوکاران و سرزنش و کیفر بدکاران.
15. خوب کردن نگاه مردم به حکومت از راه نیکی به آنها و سبک کردن بار هزینه‌‏ها.
16. احترام به آداب و رسوم نیک گذشته.
17. مشورت همیشگی با دانشمندان و خردمندان.
18. رسیدگى به نیازهای همۀ اقشار جامعه.
19. توجه ویژه به قشر محروم.
20. توجه به معیارها در گزینش فرماندهان نظامى.
21. توجه ویژه به سوابق اشخاص در به‌کارگیری آنها.
22. توجه به معیارها در گزینش سران و فرماندهان ارشد.
23. تأکید بر اصل عدالت.
24. ستایش از کارهاى خوب نیکوکاران.
25. ارزیابی و بررسی کار هر کس، بدون توجه به جایگاهش.
26. ملاک قراردادن کتاب و سنت در تصمیم‌گیری و یافتن راه‌کار.
27. توجه به معیارها در گزینش قضات.
28. نظارت بر کار قضات.
29. توجه به معیارها در انتخاب فرمانداران و مسئولان محلی و نظارت پنهان بر کارهاى آنها.                     
30. سامان بخشیدن به درآمدهای دولتی و توجه بیشتر به هزینۀ آنها برای رفاه و آبادى.
31. توجه به معیارها در گزینش کارمندان دولت و تقسیم کار در میان آنها به ‏طور دقیق.
32. رسیدگى کامل به وضع بازاریان، صنعت‏گران و آنهایى که در جهت تأمین و تولید نیازمندی‌‏هاى مردم صادقانه تلاش می‌کنند و نظارت دقیق بر معاملات، نرخ اجناس و مبارزه با احتکار.
33. توجه ویژه به قشر محروم و کم‌درآمد جامعه و لزوم رسیدگى مداوم و خبر گرفتن از وضع آنها.
34. لزوم رسیدگى به وضع ایتام و کهن‏سالان.
35. تعیین وقت مشخصى براى دیدارهای عمومى و اجازه‌دادن به مردم برای گفتگوی مستقیم.
36. تعیین وقت ویژه براى کارگزاران برای رسیدگی به امور آنها.
37. داشتن برنامه دقیق براى همه کارها.
38. همت گماردن به برپایی واجبات الهی.
39. فاصله نگرفتن از مردم براى مدت طولانى.
40. داشتن برنامه و روشی مناسب در برخورد با همکاران خاص و صاحبان اسرار کشور.
41. بهره‌مند ساختن همه مردم به طور مساوی از امکانات کشور؛ چه آنان که در پایتخت و نزدیک آن هستند و چه آنان که در دوردست زندگی می‌کنند.
42. اعلام عذر موجه در برابر کمبودها و مشکلات و پاسخگو بودن در برابر اشکالات.
43. پذیرش دعوت دشمنان به صلح در عین رعایت هوشیارى در برابر آنان و احترام به قراردادهایى که با آنها بسته می‌شود.                       
44. پرهیز شدید از ریخته‌شدن خون بی‌گناهان.
45. پرهیز از هرگونه خودبینى و خودپسندى.
46. پرهیز از منت گذاشتن بر مردم.
47. پرهیز از شتاب‏زدگى در کارها.
48. پرهیز از ویژه‌خوارى(رانت) مبارزه با آن.
49. در نظر داشتن روش رسول خدا و انبیاى الهى در همه امور مربوط به زمامدارى.
50. دعا براى خود و کارگزاران و درخواست رحمت و توفیق از پروردگار و سعادت شهادت.

 

برگرفته از شرح نهج‌البلاغه، آیت‌الله مکارم شیرازی، به نام پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ج10، ص358.

 

کانال تلگرام :