سه موضوع احباط، تکفیر و تبدیل عمل، از موضوعات شگفت‌آور و البته بحث‌برانگیز قرآنی هستند. اگر می‌خواهید در این باره بدانید می‌توانید تفسیر آیه 217 بقره را بخوانید. بیان همراه با دسته‌بندی حضرت آیت‌الله جوادی آملی در این باره، بسیار خوب و راهگشاست. چکیدۀ آن را که برگرفته از تفسیر تسنیم (ج10، ص614-617) است در ادامه تقدیم می‌کنم.
از آیات قرآن‌کریم بر می‌آید که اعمال انسانها دو گونه در یکدیگر اثرگذار هستند؛ حسنات و سیئات کلی، آثار کلی دارند و حسنات و سیئات جزئی، آثار جزئی. بر این پایه ما دو دسته آیه داریم:
دسته اول. آیاتِ بیانگر اثر کلی
کفر (آل‌عمران:21و22)، ارتداد (بقره:217)، شرک (زمر65) و نفاق (احزاب:19) همۀ کارهای نیک گذشته را از ریشه می‌خشکاند و انسان تا توبه نکند و اسلام نیاورد، آن نقص و عیب، ترمیم نمی‌شود، چنان که توبه و اسلام (زمر:53و54) همۀ کارهای بد و آسیبها را از ریشه می‌سوزاند و زمینه رشد را فراهم می‌کند.
دسته دوم. آیاتِ بیانگر اثر جزئی
این دسته خود، سه شاخه می‌شود:
1. برخی گناهان پاره‌ای از کارهای نیک را نابود می‌کنند (حبط)؛ مانند: گناه برخورد نامناسب با پیامبر اکرم (ص) که اگر مؤمنان با آن حضرت برخورد نامناسبی داشته باشند (حجرات:2)، بعضی کارهای نیک آنان باطل می‌شود، چون اگر همۀ اعمالشان حبط شود، دیگر مؤمن نخواهند بود.
2. برخی حسنات و طاعات، پاره‌ای گناهان را محو و نابود می‌سازند (اذهاب و تکفیر)؛ مانند: برپا داشتن نمازهای شبانه‌روزی (هود:114)، اجتناب از گناهان بزرگ (نساء:13، نجم:32).
3. برخی کارهای نیک، سیئات را به حسنات تبدیل می‌کنند (تبدیل)؛ مانند توبه، ایمان و عمل صالح (فرقان:70).
